ՔԱՅԼԱԲԵՐ Ինչպես բազմիցս ներկայացվել է, վերականգնողական բուժումը կատարվում է երկու ուղղություններով՝ բարդությունների կանխում և կորցրած ֆունկցիաների հնարավորինս վերականգնում։ Այս սարքը՝ իր կատարած ֆունկցիաներով, երկու ուղղություններում էլ ծառայում է։ Հարկ եմ համարում նշել, որպես վերականգնող բժիշկ, որ նյարդավերականգնողական բուժման մեջ թե՛ թերապևտիկ, թե՛ պահպանողական-կանխարգելիչ նպատակներով սարքի կիրառումը կարևոր է։
Գլխուղեղային և ողնուղեղային խանգարումների դեպքում սարքի միջոցով կանխարգելվում են այնպիսի բարդություններ, ինչպիսիք են օստեոպարոզը և դեֆարթրոզները, այսինքն` կատարվում է դիրքային և շարժողական թերապիա, քայլքի իմիտացիա։ Քանի որ հենաշարժողական խնդիրները բերում են հիպոդինամիայի և դրանից բխող մի շարք բարդությունների, այս սարքը կարող է կանխել դրանց զգալի մասը։ Սարքի շնորհիվ ոսկրերի և հոդերի վրա մարմնի քաշի կրման հետևանքով՝ ոսկորը չի կորցնում իր խտությունը, կանխվում է օստեոպարոզը, իսկ հոդերը, շարժումների շնորհիվ, չեն դեֆորմացվում և բերում անկիլոզների՝ հոդերի լրիվ անշարժացման, որի բարդությունը կոտրվածքներն են։ Հաջորդ բարդությունը մկանաջլային կոնտրակտուրաներն են և մկանային տոնուսն ու սպաստիկան։ Այս խնդիրները ևս բերում են նմանատիպ դեֆորմացիաների և պացիենտին գամում են անկողնուն՝ իր բոլոր հետևող խնդիրներով։ Պետք է նշեմ նաև ազդեցությունը անոթային շարժի կարգավորման վրա։ Պացիենտների հիպոդինամիայի և նյարդաբանական դիֆիցիտի հետևանքով տուժում է նաև անոթային շարժը, որը բերում է պերիֆերիկ այտուցների և խորը երակային թրոմբոզների։ Սարքի շարժողական ֆունկցիայի միջոցով կանխվում են այս խնդիրները, և մարզվում է սիրտանոթային համակարգը, կարգավորվում է արյան զարկերակային ճնշումը ևս։ Սրանք կանխարգելիչ-թերապևտիկ ազդեցություններ են։
Բուն թերապևտիկ ազդեցությունը քայլքի իմիտիացիան է այն դեպքում, երբ շարժողական ֆունկցիաները մասնակի պահպանված են կամ խանգարված։ Այսինքն՝ սարքը և՛ մարզում է մկանները՝ ավելացնելով մկանային ուժը, և՛ շտկում է քայլքի բիոմեխանիկան, և՛ ճիշտ քայլքի կրկնողական շարժումների հետևանքով ազդում է կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա հետադարձ կապով, զարգացնում է մկանային հիշողություն՝ ծայրամասից կենտրոն սկզբունքով։
Մասնագիտացված մուլտիդիսցիպլինար վերականգնողական բուժում ստանալուց հետո պետք է պահպանել ստացված արդյունքը և բարելավել։ Տնային պայմաններում ևս սարքի կիրառման միջոցով կարելի է ոչ միայն պահպանել, այլ նաև բարելավել ստացված հաջողությունները։
Այս համակարգի ներդնումը արդիական վերականգնողական բժշկության մեջ բնութագրվում է մի շարք առավելություններով՝
• Ինչու ոչ, թեթևացնում է բուժաշխատակիցների աշխատանքի ծավալը,
• Կրճատվում է վերականգնողական բուժման տևողությունը՝ վիրտուալ իրականության կիրառմամբ ԿՆՀ-ի վրա ազդեցության հետևանքով,
• Հեռավար հսկողության և վերականգնողական միջոցառումների շարունակական կիրառման հնարավորություն,
• Պացիենտների ակտիվ ներգրավում իրենց վերականգնողական բուժման պրոցեսում՝ խաղերի միջոցով:
Վիրտուալ իրականության և հետադարձ կապի համատեղ իրականացումը նյարդավերականգնողական բուժման մեջ արդեն ապացուցված գիտություն է, որը լայն կիրառուն է ստանում օրեցօր: Վիրտուալ իրականությունը ինքնիրեն առանձին չի կիրառվում: Այն դիտարկում են, որպես կենսահետադարձ կապի կիրառման գործիք: Ներսուզվելը Վիրտուալ Իրականության մեջ իրական դեր է խաղում պացիենտի մոտիվացիայի բարձրացման մեջ՝ մարզումների համար: Մարզումները խաղերի միջոցով ավելի հեշտ է էմոցիոնալ առումով, քան մոնոտոն վարժանքների մըջոցով: Այս մեթոդը նաև թույլ է տալիս կազմել անհատական վերականգնողական ծրագրեր՝ կախված պացիենտի խնդրից՝ շարժողական և զգացողական դիֆիցիտից, որը, իր հերթին, ավելի էֆեկտիվ է դարձնում վերականգնումը: Համակարգը ևս թույլ է տալիս կատարել սկազբնական թեստավորում՝ հետագայում համեմատելու համար ստացված արդյունքները և ընթացքում, հարկ եղած ժամանակ, ծրագրերը ադապտացնելու տվյալ փուլին:
Պարտադիր պետք է նշել, որ այս ամենը պետք է կատարվի վերականգնողական դասական բժշկության հետ համատեղ: Վիրտուալ իրականությունը սիներգիկ, օգնող մեթոդ է: Հիվանդը զգում է իրեն, իր մարմինը տվյալ միջավայրում, կարողանում է շտկել դիրքը՝ տեսողական զգայարանների միջոցով, անգամ շարժողական բացակայող էլեմենտները սկսում են խթանվել կենտրոնական բարձր մակարդակով: Այն դեպքերում, երբ առկա է կայուն նյարդաբանական դիֆիցիտ, և անհնար է արդեն վերականգնվել, պացիենտը ստանում է էմոցիոնալ բավականություն, մոտիվացիա արարելու, այսինքն՝ իր մարմինը վերգտնում է վիրտուալ իրականությունում, իսկ եղած ֆունկցիաները պահպանում է՝ շատ և շատ բարդություններ կանխարգելելու համար (սա շատ և շատ կարևոր գործոն է վերականգնողական բուժման մեջ)։ Իսկ այն պացիենտները, որոնց մոտ առկա է ֆունկցիայի խանգարում, ոչ թէ բացակայում, կարողանում են համապատասխան ընտրցած խաղերի միջոցով ևս բարելավել, վերականգնել կորցրած ֆունկցիան:
Խաղերը թույլ են տալիս վիրտուալ միջավայրում կատարել գործողություններ, որոնք իրականում չեն կարող կատարել: Հոգեբանաէմոցիոնալ և շարժողական ներգրավվածության միջոցով յուրաքանրյուր խթան իրականացնում է մկանային հիշողություն ԿՆՀ-ի մակարդակով, և թույլ է տալիս նորից սովորել կատարել գործողություններ:

METAGAIT MetaGait հայկական արտադրության նորարարական սարքն ուղղված է հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար /նեյրոարատաբանության դաշտում/ լուծելու մի շարք խնդիրներ։ Ծանոթական այցի ժամանակ պարզ դարձավ, որ սարքը կարող է շատ արդյունավետ լինել, հատկապես վիրտուալ դաշտի կիրառման շնորհիվ, այն է՝ հատուկ տեսարաններ բնությունից վերցված օգնում են, որ անձը քայլի, շարժվի՝ մոտիվացվելով տեղանքում դժվարությունները հաղթահարելով։ Ողջունելով նորարարական այս գաղափարը` հոգեբանական վերլուծությունը ծանոթական այցից հետո առաջարկում է մասնագիտական ֆոկուս խումբ կազմակերպել լուծելու հետևյալ խնդիրները՝
1․ Նախավարժանի ալգորիթմ /հիմք ընդունեով անծանոթ ազդակների արդյունքում առաջացող սոմատիկ զգացողույթունները՝ սրտխառնոց, գլխապտույտ և այլն/, ինչը տվյալ դեպքում առանց ծանոթացման միանգամից գործընթացի մեջ մտնելու հետևանք է։
2․ Նախազգուշացման կանոնների ստեղծում, թե ինչ կարող է մարդու հետ լինել։ առաջարկվել է թիմին կազմել անկետավորման փաթեթ /հոգեբանական խնդիրները հաշվի առնելով/, որտեղ կնշվեն պարտադիր անձի կենսաչափական, հոգեչափական չափորոշիչները։
3․ «Առաջ և հետո» ալգորիթմ, պարտադիր բազա ստեղծել մարդու առաջնային և վերջնական զգացողությունները ֆիքսելու համար։
4․ Այն հարցին, որ կարիք կա գույների մասով հոգեբանի դիտարկումներ, պատասխանում ենք, որ սուբյեկտիվ գործոնից խուսափելու համար, ստեղծել կոճակների ստեղնաշար, որտեղ մարդ ինքը կընտրի իր ցանկալի գույները և ձայները, օրինակ ձյունը կնշի սևով, և դա իր համար կլինի ամենահարմարավետ տարածքը։
5․ Հոգեբանական թիմին տրամադրել միջին հաշվարկ, թե քանի քայլից են արդեն եղել արդյունքներ, ինչը հնարավորություն կտա երաշխիքի փաթեթ ունենալ՝ ելնելով «Անձնակենտրոն ինտենսիվ ծրագրային հոգեթերապիայի» կանոններից և սկզբունքներից։ Այսինքն մոտիվացիայի տեսանկյունից անձին նախապես քանի քայլանի և քանի փուլային փաթեթ պետք է առաջարկել։
6․ Հոգեբանական անվտանգության անձնագրի ստեղծումը հոգեբանական թիմի կողմից պարտադիր պետք է ներառի բոլոր ցուցումները և հակացուցումները։

ՔԱՅԼԱԲԵՐ Վերջերս ՔայլՏեք ընկերության կողմից նվեր ենք ստացել Քայլաբեր սարքը, որը օգտագործվում է գրեթե ամեն օր 18 տարեկանից բարձր բուժառուների վերականգնողական բուժման ընթացքում։ Քայլաբերը տեսանելի բարելավում է քայլքի ֆունկցիան։ Բուժառուները հաճույքով են այն օգտագործում և կարճ ժամանակում գրանցում դրական արդյունքներ։

METAGAIT Առիթ եմ ունեցել ծանոթանալու Քայլաբեր սարքի գործառույթներին։ Այն իր տեսակով բավականին յուրօրինակ, հետաքրքիր ու բազմաֆունկցիոնալ սարքավորում է ու, ըստ իս, նոր խոսք է բժշկագիտության մեջ։
Սարքը բացի իր զուտ տեխնիկական գործառույթից, որի շնորհիվ շարժունակությունը կորցրած մարդուն մեխանիկորեն քայլ անելու հնարավորություն է տալիս, իր մեջ ներառում է նաև վիրտուալ իրականության սարք, որի միջոցով կարողանում է ներազդել մարդու կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա, ինչը կարող է հետադարձ կապով մկանների վերականգնողական գործառույթի համար լրացուցիչ խթան հանդիսանալ։

Թերևս վիրտուալ իրականության սարքերը կատարելագործվելու կարիք ունեն․ այն ստեղծելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել հաշմանդամության պատճառը, ակունքը և մարդկանց հոգեբանական խմբերի առանձնահատկությունները։

METAGAIT «MetaGait» սարքավորումը մեծ ներուժ է պարունակում հենաշարժական համակարգի խանգարումներ ունեցող երեխաների համալիր վերականգնման համար: Բացի այն, որ այս սարքավորումն արդյունավետ է շարժիչ հմտությունների զարգացման և շարժումների համակարգման համար, վիրտուալ իրականության (VR) ակնոցների օգտագործումը նպաստում է ավելի բարձր մտավոր գործառույթների զարգացմանը, որոնք հիմք են հանդիսանում արտաքին աշխարհի հետ լիարժեք փոխգործակցության համար: Երեխան սովորում է ոչ միայն կառավարել իր մարմինը, այլև համապատասխանեցնում է իր շարժումները արտաքին աշխարհի հետ՝ ակտիվացնելով երևակայությունը, ուշադրությունը և ընկալումը։ Սարքի շնորհիվ կայունանում է երեխայի հոգե-հուզական վիճակը, ինչը շատ կարևոր է արդյունավետ վերականգնման համար։

ՔԱՅԼԱԲԵՐ Այս փաստաթուղթը ներկայացնում է հոգեկան առողջության համար վիրտուալ իրականության մոդուլի միջոցով միջամտությունների օգտագործման առավելությունները: «Frontline Therapists» հոգեբանական աջակցության կազմակերպությունը ստեղծվել է 2020 թվականի Արցախյան վերջին պատերազմի հետևանքով մարտական վնասվածքներից տուժած զինվորներին շտապ հոգեբուժական օգնություն ցուցաբերելու նպատակով: Սկզբում մեր նպատակն էր անմիջական օգնություն ցուցաբերել զինվորական հոսպիտալներում, ավելի ուշ մենք ընդլայնեցինք մեր գործունեությունը, որպեսզի կարողանանք տրամադրել երկարաժամկետ և համապարփակ խնամք գրասենյակային միջավայրում և դաշտային պայմաններում: Մեր բուժման մոդելը կենտրոնացած է հիվանդի վրա՝ օգտագործելով տարբեր միջամտություններ՝ սկսած ավանդական ձևաչափից մինչև այլընտրանքային խնամք, ներառյալ արտ-թերապիան, էկոհոգեբանությունը, սոցիալական ներգրավվածությունը և վիրտուալ իրականության ծրագրային ապահովման օգտագործումը՝ հատուկ տրավմատիկ բլոկների թիրախավորման համար:
Բացահայտման թերապիան երկարատև միջամտություն է, որն ուղղված է մարդկանց վարքագծի թիրախավորմանը, որը հիմնականում դրսևորվում է որպես խուսափում, երբ հիվանդը արձագանքում է բացասական հույզեր առաջացնող իրավիճակներին, մտքերին կամ հիշողություններին: Օրինակ, մարդիկ, ովքեր գտնվել են մարտական գործողությունների մեջ կարող են խուսափել սոցիալական միջոցառումները այցելելուց, քանի որ բարձր ձայներն ու իրարանցումը կարող են հիշողություններ առաջացնել պատերազմում նրանց փորձառության վերաբերյալ: Եթե խուսափելը չբուժվի, դա հետագայում կազդի մարդու կյանքի որակի և հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման հաճախ ավելի վատ ախտանիշների վրա:
Ակտիվորեն ապահովելով անվտանգ տարածություն՝ վախենալու իրավիճակների, մտքերի և հույզերի իր տրավմաներին դիմակայելու համար, անձը կարող է սովորել, թե ինչպես մարտահրավեր նետել իր անհանգստությանը և նվազեցնել այս հանգամանքների հետ կապված վախը: Թեև մենք չենք կարող զինվորին վերադաձնել դեպի դաշտային պայմաններ՝ վիճարկելու նրանց տրավմաները, քանի որ դա վտանգավոր և վնասակար կլինի, մենք այժմ կարող ենք օգտագործել վիրտուալ իրականությունը՝ ապահով կերպով մարտական գործողությունների պատրանք ստեղծելու համար: Այն ժամանակ, երբ զինվորն օգտագործում է վիրտուալ իրականության համակարգը, նա գտնվում է հարմարավետ վայրում և առաջնորդվում է պրոֆեսիոնալ թերապևտի կողմից, ում հետ նրանք արդեն ունեն վստահելի հարաբերություններ: Թերապևտը զինվորին ուղղորդում և աջակցում է այս գործընթացում, որպեսզի նա նվազեցնի անհարմարությունը և սովորի վերահսկել արձագանքը սթրեսի նկատմամբ:
Վիրտուալ իրականության միջոցով բացահայտման թերապիան բավականին նոր ուղղություն է։ Վիետնամի պատերազմի այն վետերանների հետ, ովքեր ընկղմված էին վիրտուալ միջավայրի մեջ, որտեղ սովորաբար հայտնվում էին զինվորները մարտական գործողությունների ժամանակ, օրինակ՝ ուղղաթիռներ և ջունգլիներ, ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ այս զինվորների հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման ախտանիշների նվազել են: Այս մոտեցումը կիրառվել է նաև Իրաքի և Աֆղանստանի պատերազմների վետերանների համար՝ ունենալով դրական արդյունքներ: Մենք նույնպես կարող ենք օգտագործել այս գիտելիքները Արցախյան պատերազմի մեր վետերաններին բուժում տրամադրելու, նրանց հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման ախտանիշները նվազեցնելու և կյանքի որակը բարելավելու համար:
Նոր տեխնոլոգիաներ և խնամքի նոր մեթոդներ օգտագործելու այս հնարավորությունը չի կարող աննկատ մնալ կամ չօգտագործվել, մենք պետք է արագ գործենք, որպեսզի բուժենք մեր երիտասարդներին, ովքեր լրջորեն տուժել են մարտում ստացած վնասվածքներից: Ժամանակակից թերապևտներն անում են հենց դա՝ լինելով բուժման այս մոդելի առաջատարները և Հայաստանում կիրառելով հոգեկան առողջության համապարփակ խնամքի լավագույն մեթոդնորը:
Մենք ակնկալում ենք համագործակցել նրանց հետ, ովքեր օգտագործում են վիրտուալ իրականության մոդելը՝ մարտական գործողությունների հետևանքով առաջացած ֆիզիկական սահմանափակումները բուժելու համար, քանի որ այն խորհուրդ է տրվում ֆիզիկական վերականգնողական նպատակների համար:

ՔԱՅԼԱԲԵՐ Մեկ տարի առաջ «ՔայլՏեք» ընկերությունը կատարեց նվիրատվություն «Արաբկիր» ԲՀ-ի կլինիկական ռեաբիլիտացիայի բաժանմունքին՝ «Քայլաբեր» աջակցող սարք։ Սարքը կիրառվել է հիմնականում պատերազմի ժամանակ վիրավորում ստացած զինվորների վերականգնողական բուժման համար։ Մասնագետների կարծիքով սարքը օգնում է ապահովել կշռի կրում ստորին վերջույթների վրա, նպաստում է ստորին վերջույթների և ողնաշարի գոտկային հատվածի շարժունակության լավացմանը, նպաստում է պրոպրիոցեպտիվ զգացողության բարելավմանը։ Սարքը ապահով է կիրառման տեսանկյունից, հարմար է օգտագործման համար։

METAGAIT Այս համակարգի ներդնումը արդիական վերականգնողական բժշկություն բնութագրվում է մի շարք առավելություններով՝
• Ինչու ոչ՝ թեթևացնելու բուժաշխատակիցների աշխատանքի ծավալը,
• Կրճատվում է վերականգնողական բուժման տևողությունը՝ վիրտուալ իրականության կիրառման ԿՆՀ-ի վրա ազդեցության հետևանքով,
• Հեռավար հսկողության և վերականգնողական միջոցառումների շարունակական կիրառման հնարավորություն,
• Պացիենտների ակտիվ ներգրավվում իրենց վերականգնողական բուժման պրոցեսում՝ խաղերի միջոցով:
Վիրտուալ իրականության և հետադարձ կապի համատեղ իրականացումը նյարդավերականգնողական բուժման մեջ արդեն ապացուցված գիտություն է, որը լայն կիրառում է ստանում օրեցօր: Վիրտուալ իրականությունը ինքնիրեն առանձին չի կիրառվում: Այն դիտարկում են որպես կենսահետադարձ կապի կիրառման գործիք: Ներսուզվելը Վիրտուալ Իրականության մեջ իրական դեր է խաղում պացիենտի մոտիվացիայի բարձրացման մեջ՝ մարզումների համար: Մարզումնմերը խաղերի միջոցով ավելի հեշտ է ընկալունակությունը էմոցիոնալ առումով, քան մոնոտոն վարժանքների մըջոցով: Այս մեթոդը նաև թույլ է տալիս կազմել անհատական վերականգնողական ծրագրեր, կախված պացիենտի խնդրից՝ շարժաղոկան և զգացողական դիֆիցիտից, որը իր հերթին ավելի էֆեկտիվ է դարձնում վերականգնումը: Համակարգը ևս թույկլ է տալիս կատարել սկզբնական թեստավորում՝ հետագայում համեմատելու համար ստացված արդյունքները և ընթացքում, հարկ եղած ժամանակ, ծրագրերը ադապտացնելու տվյալ փուլին:
Պարտադիր պետք է նշել, որ այս ամենը պետք է կատարվի վերականգնողական դասական բժշկության հետ համատեղ: Վիրտուալ իրականությունը սիներգիկ՝ օգնող մեթոդ է: Հիվանդը զգում է իրեն՝ իր մարմինը, տվյալ միջավայրում, կարողակում է շտկել դիրքը՝ տեսողական զգայարանների միջոցով, անգամ գամ շարժողական բացակայող էլեմենտները սկսում են խթանվել կենտրոնական բարձր մակարդակով: Այն դեպքերում, երբ առկա է կայուն նյարդաբանական դիֆիցիտ, և անհնար է արդեն վերականգնեկլ, պացիենտը ստանում է էմոցիոնալ բավականություն, մոտիվացիա արարելու, այսինքն՝ իր մարմինը վերգտնում է վիրտուալ իրականությունում, իսկ եղած ֆունկցիաները պահպանում է՝ շատ և շատ բարդություններ կանխարգելելու համար(սա շատ և շատ կարևոր գործոն է վերականգնողական բուժման մեջ); Իսկ այն պացիենտները, որոնց մոտ առկա է ֆունկցիայի խանգարում, ոչ թէ բացակայում, կարողանում են համապատասխան ընտրցած խաղերի միջոցով ևս բարելավել՝ վերականգնել կորցրած ֆունկցիան:
Խաղերը թույլ են տալիս վիրտուալ միջավայրում կատարել գործողություններ, որոնք իրականում չեն կարող կատարել: հոգեբանաէմոցիոնալ և շարժողական ներգրավվածության միջոցով յուրաքանրյուր խթան իրականացնում է մկանային հիշողություն ԿՆՀ-ի մակարդակով, և թույլ է տալիս նորից սովորելու կատարել գործողություններ: